Pin It

Francis Fukuyama, ο εγελιανός φιλελεύθερος ιστορικιστής, Samuel P. Huntington, ο φιλελεύθερος democrat ιστορικιστής και Karl Popper, ο φιλελεύθερος αντι-ιστορικιστής.

Francis Fukuyama

Το 1989 ο Fukuyama δημοσίευσε το άρθρο "The End of History?", όπου υποστήριζε ότι με την Πτώση του Τείχους, τελειώνει και η... ιστορία. Η φιλελεύθερη δημοκρατία νίκησε, έγραψε ο Fukuyama, το μόνο που μένει πια είναι να «εφαρμοστεί» και να «συνειδητοποιηθεί» και από τον υπόλοιπο κόσμο, όπως, κατά τον Έγελο, με τη Γαλλική Επανάσταση είχε (ξανά) τελειώσει η.. ιστορία, και το μόνο που έμενε ήταν ο Ναπολέοντας, το «παγκόσμιο πνεύμα πάνω στο άλογο», να εφαρμόσει τα ιδεώδη της στον κόσμο και αυτά να «συνειδητοποιηθούν» από το παγκόσμιο Geist.
Τρομακτικές ιστορίες για μεγάλα παιδιά.

Πίστεψε όμως πραγματικά ο Fukuyama ότι π.χ. η Κίνα ή το Ισλάμ ή ακόμα και η Ρωσία θα γίνονταν ποτέ σαν τις δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες; Δεν αποκλείεται. Ίσως να μην του πέρασε ποτέ από το μυαλό ότι υφίσταται ασυμμετρία ανάμεσα στους πολιτισμούς και ότι αν κάτι δεν γεννηθεί μέσα από τον ίδιο τον εκάστοτε πολιτισμό, από την κοινωνική βάση από τα κάτω, δεν δύναται να αποτελέσει ποτέ κεκτημένο, αλλά απλά ξένο κοστούμι, που προέκυψε είτε από επιβολή διά της ισχύος είτε από κάλπικη αντιγραφή και μιμητισμό.

Αλλά, το ερώτημα που μάλλον πρέπει να θέσουμε από μεθοδολογική σκοπιά είναι αν πίστεψε, έστω και μια στιγμή, ότι μπορεί να υπάρξει «μετα-ιστορία», διότι όταν μιλάς για το «Τέλος της Ιστορίας», προάγεις μοιραία και το αφήγημα μίας «μετα-ιστορίας». Αυτό όμως είναι ακόμα πιο α-νόητο και από μία φιλελεύθερη δημοκρατική Κίνα. «Μετα-ιστορία», «μετα-σκέψη», «μετα-φιλοσοφία» κτλ, τα «μετά» πολλαπλασιάζονται πιο γρήγορα απ' όσο τα καταναλώνουμε. Το «μετά» σημαίνει ότι η ιστορία τελειώνει, ολοκληρώνεται, και βγαίνουμε, εμείς οι άνθρωποι, έξω από αυτήν, για να την αντικρίσουμε αποπερατωμένη.
Μα όσο υπάρχουν άνθρωποι θα υπάρχει και ιστορία, δεν γίνεται να βγούμε έξω από αυτή για να την παρατηρήσουμε από ένα εξωτερικό και αντικειμενικο σημείο, όπως το "σημείο του Θεού". Το τέλος της ιστορίας είναι, μοιραία, και το τέλος των ανθρώπων, σε αντίθεση π.χ. με το τέλος ενός ιστορικού ρεύματος, που μπορεί να έχει «μετά», όπως το τέλος του μοντερνισμού το ακολούθησε ο «μετα-μοντερνισμός». Εξίσου α-νόητα είναι, κατά συνέπεια, και τα «μετα-φιλοσοφία» ή «μετα-σκέψη», «μετα-άνθρωπος» κ.ο.κ.: θα πρέπει πρώτα να τελειώσουν, να ολοκληρωθούν και να κλείσουν, για να τα δούμε έπειτα από κάποιο εξωτερικό σημείο. Γίνεται να «τελειώσει» ή να «αποπερατωθεί» π.χ. ο άνθρωπος για να τον δούμε.. έξω από αυτόν εμείς οι.. άνθρωποι; Δεν είναι τυχαίο ότι ο «μετα-άνθρωπος» καλείται “transhuman” (που συναντάται για πρώτη φορά στην αναγέννηση και τον Pico Mirandola και εκφράζει απλώς και μόνον μία υπέρβαση του ήδη υπάρχοντος και όχι ριζική αποπεράτωση) ενώ αναφορικά με τον Homo Digitalis καλείται “posthuman”, και όχι “metahuman”.
Όπως ήταν αναμενόμενο, ο φιλελεύθερος εγελιανός ιστορικισμός του Fukuyama πούλησε σαν τρελός, όπως πουλάνε όλοι οι ιστορικισμοί, από τον ιουδαϊκό και τον χριστιανικό μεσσιανισμό μέχρι τον εγελιανό, τον μαρξιστικό και τον κουνιανό, και έγινε η επικρατούσα ιδεολογία της δύσης. Το άρθρο του ξεπέρασε κάθε άλλο σε αναφορές, και έπειτα από τρία χρόνια έβγαλε και βιβλίο με τίτλο "The End of History and the Last Man" (1992) όπου απαντούσε σε κριτικές και θεμελίωνε καλύτερα τη θέση του ότι η ιστορία.. τελείωσε (είναι αστείο και μόνο να το λες) με τη φιλελεύθερη δημοκρατία και ότι ο δυτικός άνθρωπος είναι ο «Τελευταίος Άνθρωπος» (ως ανθρωπότυπος). Προς επίρρωση αυτών, μάλιστα, χρησιμοποιεί στο βιβλίο του Έγελο, Μαρξ, Νίτσε και Πλάτωνα.

Samuel P. Huntington

Τέσσερα χρόνια μετά από την έκδοση του βιβλίου του Fukuyama, o Samuel P. Huntington σήκωσε το γάντι και του απάντησε μέσα από το βιβλίο του "Clash of Civilizations" (1996), τίτλο που πήρε από τον Albert Camus. Στο βιβλίο του ο Huntington υποστήριξε, μέσα από ένα καθαρά σπενγκλεριανό σχήμα, ότι ανθρώπινα δικαιώματα, φιλελεύθερη δημοκρατία, ελεύθερη αγορά κτλ, είναι πολιτισμικά παράγωγα, που μόνον σε συγκεκριμένους πολιτισμούς εμφανίζονται και που θα πεθάνουν, μαζί με τους εν λόγω πολιτισμούς. Ο Huntington κατανόησε την εγγενή ασυμμετρία που αγνόησε ο Fukuyama, ότι δηλαδή ο πολιτισμός αντιγράφεται αλλά δεν αφομοιώνεται αν δεν τον δημιουργείς εσύ ο ίδιος, και ότι όλα αυτά που ο Fukuyama υποστήριξε ότι θα γίνουν «καθολικά» και «παγκόσμια» δεν ανήκουν παρά σε έναν συγκεκριμένο πολιτισμό μιας συγκεκριμένης εποχής, τον δυτικό, που ορίζει ως «καθολικό-προτεστανικό», βγάζοντας εκτός την... Ελλάδα, ως ανήκουσα στον... ανατολικό «σλαβο-ορθόδοξο». Τέλος της ιστορίας δεν μπορεί να υπάρξει, λέει ο Huntington, με την έννοια μίας ιδεολογίας που «κερδίζει» άλλες, και αποπερατώνεται η ίδια η ιστορία μέσω της εφαρμογής της, ούτε βέβαια γίνεται ποτέ να επικρατήσει μία μόνον κοσμοθέαση στους ανθρώπους, διότι ο διαφορισμός είναι εγγενής όχι μόνον της ανθρώπινης κατάστασης, αλλά και της ίδιας της φύσης. Αντί για «Τέλος της Ιστορίας», με την πτώση του Τείχους και το πέρας του Ψυχρού Πολέμου, θα περάσουμε σε έναν νέο, πολιτισμικό πόλεμο, όπου δεν θα υφίσταται πια κάποιο δίπολο ισχύος, όπως συνέβαινε στον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά που θα είναι πολυπολικός. Προς επίρρωση αυτών, προέβη και σε μία «πρόβλεψη»: Στις επόμενες δεκαετίες θα φανεί ότι όχι μόνον δεν αφομοιώνεται ο δυτικός πολιτισμός από την ανατολή και «Τελειώνει η Ιστορία», όπως υποστήριξε ο Fukuyama, αλλά αντιθέτως θα γνωρίσουμε και την «αντεπίθεση» των πιο ακραίων αντί-δυτικών, των ριζοσπαστών ισλαμιστών και ο δυτικός πολιτισμός, ο καθολικο-προτεσταντικός δηλαδή σύμφωνα με τις κατηγοριοποιήσεις του, ως μειοψηφικός πληθυσμιακά και σε παρακμή, κινδυνεύει να καταρρεύσει, και μαζί του και οι αξίες του.

Karl Popper

Κι αυτό «ιστορικισμός» όμως δεν είναι; Ένα, δηλαδή, αφήγημα ιδεολογικό που δήθεν μας «αποκαλύπτει» το δήθεν «κρυφό νόημα της ιστορίας» και συγχρόνως «προφητεύει» το μέλλον προεξοφλώντας το; Αυτοί είναι οι όροι που χρησιμοποιεί ο ίδιος ο Popper για να περιγράψει τον ιστορικισμό, τον οποίον θεωρεί καθαρή θεολογία. Το συμπέρασμα του Karl Popper ήταν ότι κάθε ιστορικισμός δεν μπορεί παρά να είναι ψευδής, μία ιδεολογία δηλαδή με την αρνητική έννοια του όρου. Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι ιδεολογίες αντλούν τη δικαιο-λόγησή τους πάντα από την ιστορία, είτε άμεσα είτε έμμεσα: o ιστορικισμός είναι το βασικό συστατικό κάθε ιδεολογίας. Απλώς αντί για την πλάνη του «Τέλους της Ιστορίας» ο Huntington αναπαράγει τον σπενγλεριανό κυκλικό ιστορικισμό του «Τέλους των Πολιτισμών», της κυκλικής αποπεράτωσής τους – όλες οι προφητείες εξάλλου χρειάζονται μία αποκάλυψη του «τέλους» για να είναι γνησίως εσχατολογικές και να πουλάνε. Αλλιώς τι προφητείες είναι και πώς θα τραβήξουν το ενδιαφέρον και την αναγνώριση του κόσμου οι προφήτες τους;
Ο Mario Vargas Llosa συνοψίζει την θέση του Popper περί ιστορικισμού ως εξής:
“If you believe the history of man is written before it happens; if you believe life is a social and economic mechanism over which individuals have little or no influence; if you believe that the progression of mankind in time is rational, coherent, and therefore foreseeable; if, in short, you believe history has a secret meaning that, in spite of its infinite diversity, gives it a coordinated, logical order, like a puzzle in which all the pieces find their right place, then, for Popper, you are a historicist. You are an idolater of history and, consciously or not, secretly afraid of freedom and of taking the responsibility that comes with accepting life as a permanent creation.”. (Mario Vargas Llosa, "The Importance of Karl Popper", p. 19).

Στην εικόνα ο χάρτης των νέων πόλων ήπιας ισχύος, δηλαδή πολιτισμικής, που διαμορφώθηκαν έπειτα από τον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου, σύμφωνα με τον Huntington:
1. Με μπλε χρώμα ο δυτικός πολιτισμός
2. Με γαλάζιο χρώμα ο σλαβο-ορθόδοξος
3. Με πράσινο χρώμα ο ισλαμικός
4. Με κίτρινο χρώμα ο βουδιστικός
5. Με πορτοκαλί χρώμα ο ινδουιστικός
6. Με μπεζ χρώμα ο αφρικανικός
7. Με μωβ χρώμα ο λατινοαμερικανικός


google news iconΤο Social-Lib είναι εγκεκριμένος εκδότης στην υπηρεσία Google News. Ακολουθήστε μας για να έχετε άμεση ενημέρωση και πρόσβαση στην αρθρογραφία: Social-Lib.gr - Google News .

Έγραψαν Πρόσφατα

Κοινωνικός Φιλελευθερισμός

Το Social.lib είναι ένας δικτυακός τόπος συζήτησης και ανάδειξης των καθημερινών οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών και πολιτικών ζητημάτων υπό το πρίσμα του Κοινωνικού Φιλελευθερισμού.