Pin It

Μια αναδρομή στην ιστορία του προηγούμενου τουλάχιστον αιώνα είναι αναγκαία, αν θέλουμε να βάλουμε κάποια τάξη στις σκέψεις μας πάνω στο απίστευτο κουβάρι της Μέσης Ανατολής και να καταλάβουμε καλύτερα τα δικαιώματα και τις διεκδικήσεις των λαών της, πριν αρχίσουμε να δίνουμε δίκιο και άδικο. Ας ξεκινήσουμε απλά, παραβλέποντας αναγκαστικά κάποια κάπως δευτερεύοντα σημεία.

Το σύμφωνο Σάικς – Πικό

Ο πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος βάζει αντιμέτωπες τις δυνάμεις της Αντάντ με τις Κεντρικές Δυνάμεις. Η περιοχή της Μέσης Ανατολής γίνεται πεδίο ισχυρών συγκρούσεων, καθώς οι Άραβες εξεγείρονται κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας (συμμάχου των Κεντρικών Δυνάμεων), έχοντας τη βοήθεια των Αγγλογάλλων (θυμηθείτε την εμβληματική μορφή του Λώρενς της Αραβίας). Προτού ακόμα τελειώσει ο πόλεμος (έτσι γίνεται πάντα), οι διαφαινόμενοι νικητές μοιράζονται τα λάφυρά του. Στην περιοχή αυτή η μοιρασιά έγινε τον Μάη 1916 με το σύμφωνο Σάικς-Πικό (Sykes-Picot Agreement). Ήταν μια μυστική συμφωνία, στην οποία αρχικά συμμετείχε και  η Ρωσία, η οποία ωστόσο βρέθηκε αναγκαστικά εκτός μετά την Οκτωβριανή επανάσταση και τη συνθηκολόγησή της με τη Γερμανία.

Η Μέση Ανατολή μοιράστηκε σε ζώνες κυριαρχίας και ζώνες επιρροής των Αγγλογάλλων, όπως φαίνεται στον χάρτη, που αποτυπώνει και τα σύνορα των σημερινών κρατών, ώστε να είναι εύκολη η αντιπαραβολή με την κατάσταση που επικράτησε τελικά. Τα κράτη που δημιουργήθηκαν είχαν μια μάλλον σκιώδη εξουσία, καθώς αποτελούσαν προτεκτοράτα των δύο δυνάμεων. Η Γαλλία πήρε ουσιαστικά τη σημερινή Συρία και τον Λίβανο (οι γηραιότεροι εκεί ακόμα έχουν σαν δεύτερη γλώσσα τα Γαλλικά), ενώ η Αγγλία πήρε το σημερινό Ισραήλ και τα Παλαιστινιακά εδάφη, την Ιορδανία και μεγάλο μέρος του Ιράκ.

Η συμφωνία Σάικς-Πικό δέχτηκε αρκετές επικρίσεις ότι χάραξε τεχνητά σύνορα στη Μέση Ανατολή και αγνόησε κάποιες από τις θρησκευτικές ιδιαιτερότητες, ιδίως στο Ιράκ και την ανατολική Συρία. Από την άλλη, ο Λίβανος δημιουργήθηκε ως ξεχωριστό κράτος λόγω της πλειοψηφίας (τότε) των χριστιανών στην περιοχή, αλλά και οι κρατικές οντότητες που προέκυψαν σαν αποτέλεσμα από τη συμφωνία διατηρούνται μέσες – άκρες μέχρι σήμερα.

Το κράτος του Ισραήλ

Τέλος του 19ου – αρχές του 20ου αιώνα

Το Ισραήλ δεν προέκυψε σαν αποτέλεσμα της συμφωνίας Σάικς-Πικό, αλλά ήταν απόρροια μακρόχρονης προσπάθειας των Εβραίων της Διασποράς ήδη από το τέλος του 19ου αιώνα για εποικισμό της ιστορικής τους κοιτίδας. Το 1917, ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Άρθουρ Τζέιμς Μπάλφουρ στέλνει ένα γράμμα στον ηγέτη της εβραϊκής κοινότητας της Μεγάλης Βρετανίας Λόρδο Ρότσιλντ, ζητώντας ουσιαστικά την υποστήριξη της  Διεθνούς Σιωνιστικής Ομοσπονδίας στην προσπάθεια να τερματιστεί η ουδετερότητα των ΗΠΑ ώστε να μπουν κι αυτές στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Σαν αντάλλαγμα, δόθηκε η υπόσχεση για την εγκαθίδρυση μιας «εβραϊκής πατρίδας» στην Παλαιστίνη, με σεβασμό στα δικαιώματα των λαών που ζούσαν ήδη στην περιοχή. Η επιστολή αυτή λήφθηκε υπόψη τρία χρόνια αργότερα στη Συνθήκη των Σεβρών. Φυσικά την ίδια περιοχή (σημερινό Ισραήλ) οι Άγγλοι την είχαν υποσχεθεί και στους Άραβες. Ενθαρρυμένοι και από τη διακήρυξη Μπάλφουρ, οι Εβραίοι άρχισαν να συρρέουν και να εγκαθίστανται στην (υπό προσωρινή βρετανική διοίκηση, βάσει και εντολής της Κοινωνίας των Εθνών) Παλαιστίνη, παρά την εχθρική στάση του ντόπιου αραβικού πληθυσμού.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Μετά τις διώξεις των Εβραίων στην Ευρώπη και το Ολοκαύτωμα κατά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο, η μετανάστευση αυτή έγινε ιδιαίτερα έντονη με αποτέλεσμα την ανατροπή των πληθυσμιακών δεδομένων και την έναρξη αιματηρώνONU Palestine 400 συγκρούσεων. Το 1947, ο ΟΗΕ αποφάσισε να χωριστεί η Παλαιστίνη σε δύο κράτη όπως στον χάρτη, το Ισραηλινό (μπλε χρώμα, 55,5% του εδάφους της) και το Αραβικό (πράσινο, 45,5% του εδάφους), ενώ η Ιερουσαλήμ να παραμείνει κατ’ αρχάς διεθνής πόλη. Οι Εβραίοι αποδέχτηκαν την απόφαση του ΟΗΕ, έχοντας πιθανόν και μελλοντικές βλέψεις, ενώ οι Άραβες την απέρριψαν χωρίς δεύτερη κουβέντα. Η Αγγλία, καταπονημένη, αποχωρεί από την Παλαιστίνη, με τελικό αποτέλεσμα την ανακήρυξη του κράτους του Ισραήλ το 1948. Λόγω των συγκρούσεων, ή και με προτροπή των ηγετών τους, ο αραβικός πληθυσμός εγκαταλείπει μαζικά την περιοχή καταφεύγοντας σε φίλια κράτη, δημιουργώντας έτσι ένα μεγάλο κύμα Παλαιστινίων προσφύγων, που υπολογίζεται γύρω στις 700.000 άτομα.

Το νεοσύστατο κράτος αναγνωρίζουν αμέσως ΗΠΑ και Ρωσία. Τα αραβικά κράτη, θεωρώντας το ως εύκολη λεία, του κηρύσσουν τον πόλεμο (1ος αραβοϊσραηλινός πόλεμος, 1948-1949). Δεν τα πήγαν τόσο καλά όσο περίμεναν.

(Επόμενο)

Ο Νίκος Κουτρέτσης είναι μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας της Κίνησης Κοινωνικού Φιλελευθερισμού «εΜείς» και συντονιστής της Ομάδας Πολιτικής για την Διπλωματία και την Άμυνα.


google news iconΤο Social-Lib είναι εγκεκριμένος εκδότης στην υπηρεσία Google News. Ακολουθήστε μας για να έχετε άμεση ενημέρωση και πρόσβαση στην αρθρογραφία: Social-Lib.gr - Google News .

Έγραψαν Πρόσφατα

Κοινωνικός Φιλελευθερισμός

Το Social.lib είναι ένας δικτυακός τόπος συζήτησης και ανάδειξης των καθημερινών οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών και πολιτικών ζητημάτων υπό το πρίσμα του Κοινωνικού Φιλελευθερισμού.