Tweet

Του Κωνσταντίνου Σαραβάκου *
Η Βασιλική Γεωργιάδου, καθηγήτρια πολιτικής επιστήμης και πολιτικής κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο βιβλίο της με τον πολύ πετυχημένο τίτλο Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης ονομάζει τις δυνάμεις τής άκρας δεξιάς, δυνάμεις της ζήτησης. Οι δυνάμεις αυτές αντιλαμβάνονται τις συνθήκες που διαμορφώνονται στην εκλογική αγορά, ιδιαίτερα αυτές που επικρατούν σε καιρούς κρίσεων, και παρουσιάζονται ως αντι-συστημικές, σε έναν πολιτικό χάρτη όπου τα καθεστωτικά κόμματα εμφανίζονται να εξυπηρετούν συμφέροντα μιας πολιτικο-διοικητικής τάξης. Με άλλα λόγια, τα ακροδεξιά κόμματα χρησιμοποιώντας λαϊκιστικά σχήματα, που ωστόσο δεν επαρκούν για την πλήρη ερμηνεία τους, επιχειρούν να εισέλθουν στον πολιτικό ανταγωνισμό ως εναλλακτικοί φορείς μιας κουλτούρας με συγκολλητική ουσία την πατρίδα, το έθνος και το αίμα.

Πράγματι, οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν στην Ελλάδα την περίοδο της κρίσης είναι πλέον παραπάνω από προφανές πως τροφοδότησαν την άνοδο της Χρυσής Αυγής, ενισχύοντας, ωστόσο, τη μεγάλη αντίφαση πολιτικής και διακυβεύματος. Η Χρυσή Αυγή αναδείχθηκε ως ένα κόμμα διαμαρτυρίας ενάντια στη λιτότητα και τις οικονομικές πολιτικές που ασκούνταν στην Ελλάδα, ενώ στην πραγματικότητα ο λόγος και η δράση της εξαντλούνταν σε ωμή βία ενάντια στην «ξένη» και τον «ξένο». Πέρα από αοριστίες που έφταναν μέχρι την εθνικοποίηση των τραπεζών και την επιστροφή στη δραχμή, με έντονα στοιχεία τον αντιφιλελευθερισμό και τον αντιδυτικισμό, το κόμμα της Χρυσής Αυγής δεν είχε τίποτα να παρουσιάσει και να συνεισφέρει στον δημόσιο διάλογο, όπως ίσως άλλα κόμματα της άκρας δεξιάς στη Γερμανία ή την Ολλανδία. Σήμερα ίσως αναρωτιόμαστε αν στ’ αλήθεια θα μπορούσε να συνεισφέρει ένα τόσο τοξικό νεοναζιστικό μόρφωμα, αλλά το ερώτημα παραμένει: πως εκπροσώπησε τον κόσμο που κύριο μέλημά του ήταν η αποκατάσταση της οικονομικής πραγματικότητας που ήξερε;

Η δράση της Χρυσής Αυγής έχει να κάνει σχεδόν αποκλειστικά με βία και αίμα. Στην πολύ σημαντική καμπάνια και έκδοση Βάλτους Χ – Ο μαύρος χάρτης της ρατσιστικής βίας, μιας πρωτοβουλίας του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ και του HumanRights360, περιέχεται ένα μεγάλο μέρος των καταγεγραμμένων περιστατικών οργανωμένης βίας όπου εμπλέκεται η Χρυσή Αυγή (για μία πλήρη καταγραφή των επιθέσεων κατά των μεταναστών βλ. το άρθρο των Α. Καφέ, Β. Γεωργιάδου και Ζ. Λιαλούτη Βία κατά μεταναστών στην Ελλάδα. Μια νέα βάση δεδομένων για το ρεπερτόριο δράσης ακροδεξιών ομάδων (1991-2017), σ. 62). Στη συντριπτική πλειονότητα των περιστατικών (90%) η Χρυσή Αυγή συμμετείχε σε βίαιες επιθέσεις εμπλεκόμενη σε 3 δολοφονίες, ενώ ελάχιστο είναι το ποσοστό που περιορίστηκε σε κάποιου είδους εκφοβισμό ή/και λεκτική βία (μόλις 6%). Στο 60% των περιπτώσεων τα θύματα ήταν μετανάστες και μετανάστριες ή πρόσφυγες, στο 17% Έλληνες και Ελληνίδες (με αντιφασιστική – αντιρατσιστική σύνδεση ή δράση), ενώ στο 15% θύματα υπήρξαν ο πολιτικός χώρος της ευρύτερης αριστεράς και του κέντρου (οργανώσεις, συλλογικότητες, πολιτικοί). Όταν 7 στα 10 χτυπήματα της Χρυσής Αυγής σημειώθηκαν συμπυκνωμένα, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα κατά την τριετία 2011-2013, και 9 στα 10 χτυπήματα ήταν βάναυσα βίαια, με δολοφονίες, πώς μπορεί 536.913 πολίτες να έδωσαν την ψήφο τους στο κόμμα; Άραγε δεν «έτυχε» να γνωρίζουν;

Δηλαδή ο μέσος ψηφοφόρος της Χρυσής Αυγής, άνδρας, έως 40 ετών, από τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό, με μέτριο προς χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο δεν γνώριζε για τις επιθέσεις; Κάτι τέτοιο μάλλον δεν είναι δυνατόν, αντιθέτως, αυτός ήταν ο λόγος που έδινε τη στήριξή του, όπως φαίνεται από την περιγραφή των υποστηρικτών της Χρυσής Αυγής. Άνθρωποι με αυταρχικές απόψεις, έτοιμοι να πάρουν τον νόμο στα χέρια τους, που απαξιώνουν τους θεσμούς της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας (για το κοινωνικο-δημογραφικό προφίλ των ψηφοφόρων της ΧΑ βλέπε το βιβλίο των Β. Γεωργιάδου και Α. Καφέ Εκλογική Συμπεριφορά, σ. 83).

Η στήριξη στη Χρυσή Αυγή ήταν μία ξεκάθαρη δήλωση θέσης, δεν μπορούσε ούτε να βασιστεί στην ανύπαρκτη οικονομική της πρόταση ούτε στην άγνοια των ψηφοφόρων για τα εγκλήματά της. Αυτό που ίσως έχει αλήθεια είναι πως δεν μας ένοιαζε και πολύ όσο η βία που ασκούσε έμενε μακριά από ό,τι μας «μοιάζει».  Όσο λοιπόν η βία αφορούσε τον «ξένο» και την «ξένη» με την μπούρκα, το κιπά, τα στρας, τη βαριά-σπαστή προφορά και το σκούρο δέρμα δεν μας έπεφτε λόγος.

Με τη Χρυσή Αυγή μπορεί πολιτικά να ξεμπερδέψουμε άμεσα μετά και τις καταδικαστικές αποφάσεις του δικαστηρίου, όμως το κόμμα δεν ήταν η ρίζα του προβλήματος, αλλά το σύμπτωμα, το όχημα που έφερε μια νοοτροπία που υπήρχε και υπάρχει μέσα στην κοινωνία μας. Η ολισθηρή πλαγιά του φασισμού δεν αποφεύγεται με ευχολόγια και εφησυχασμό, καθώς εκεί καλλιεργούνται οι συνέπειες της συναίνεσης. Πρωτίστως τα πολιτικά κόμματα που είχαν μία καθ’ όλα οπορτουνιστική στάση στο ζήτημα της ΧΑ την περίοδο της ανόδου της, κλείνοντας αρκετές φορές το μάτι, θεσμικά ή μη, στους ψηφοφόρους και τις συμπεριφορές τους, στο πλαίσιο του κομματικού ανταγωνισμού, πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη που τους αναλογεί για τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας. Οι ψηφοφόροι της ΧΑ κάπου ήταν πριν πάνε εκεί, κάποιο κόμμα τους πήρε και κάποια κόμματα τους θέλουν, ας προσέξουν καλά πού μπορεί να ξαναπάει όλο αυτό.

*  O Κωνσταντίνος Σαραβάκος σπούδασε στο ΕΚΠΑ Πολιτικές Επιστήμες και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένα Οικονομικά. Δούλεψε στον ιδιωτικό τομέα ενώ είναι Research Project Coordinator στο ΚΕΦΙΜ