Διαφθορά: Η καταπάτηση της ηθικής, των γραπτών ή άγραφων νόμων, κατά τρόπο συστηματικό, και ιδίως η δωροδοκία (κρατικών) λειτουργών ή υπαλλήλων.
Η διαφθορά χρησιμοποιείται συχνά ως όρος ομπρέλα που καλύπτει αρκετές πράξεις κατάχρησης της εξουσίας με σκοπό το ιδιωτικό όφελος. Αυτό μπορεί να κυμαίνεται από δωροδοκία για την απόκτηση μιας δημόσιας θέσης, υπεξαίρεση δημοσίων πόρων ή ευνοιοκρατία στην ανάθεση δημοσίων συμβάσεων.
Η ερώτηση όμως είναι: Επιδεινώνεται η διαφθορά στην Ευρώπη ή είναι λανθασμένες οι αντιλήψεις μας;
Εκ πρώτης όψεως, η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη έχει κάνει προόδους σε γενικές γραμμές στο να εξουδετερώνει τους μολυσμένους από τη διαφθορά πολιτικούς, όπως (ενδεικτικά):
- Τον Οκτώβριο του 2021, ο Σεμπάστιαν Κουρτς αναγκάστηκε να παραιτηθεί από καγκελάριος στην Αυστρία για την φημολογούμενη χρήση κυβερνητικών πόρων για την ευνοϊκή κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης.
- Περίπου την ίδια περίοδο, οι Τσέχοι ψηφοφόροι φρόντισαν να μην εκλεγεί πάλι ο Αντρέι Μπάμπις ως πρωθυπουργός, εν μέρει λόγω των μακροχρόνιων ισχυρισμών ότι ο τεράστιος όμιλός του είχε λάβει παράνομα επιδοτήσεις από την ΕΕ .
- Ο Γιάνεζ Γιάνσα — ο οποίος καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση για διαφθορά το 2013 — έχασε την πρωθυπουργία της Σλοβενίας τον Ιούνιο του 2021.
- Το 2020, οι Σλοβάκοι προχώρησαν σε διαμαρτυρίες μετά τη δολοφονία το 2018 ενός νεαρού ερευνητή δημοσιογράφου, που έγραψε για τις διασυνδέσεις μεταξύ των μεγιστάνων της χώρας και του άλλοτε κυρίαρχου κόμματος SMER-SD.
Ωστόσο, μια φετινή δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου (Μάρτιος/Απρίλιος 2022) διαπίστωσε ότι το 68% των ανθρώπων στην ΕΕ εκτιμούν ότι η διαφθορά εξακολουθεί να είναι διαδεδομένη στη χώρα τους. Μόνο το ένα τρίτο πίστευε ότι οι κυβερνήσεις τους έκαναν κάτι για αυτό. Στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Ουγγαρία, την Κροατία και την Πορτογαλία, περισσότερο από το 90% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι ήταν ευρέως διαδεδομένη η διαφθορά. Οι αντιλήψεις αυτές ήταν κάτω από το όριο του 50% στην Εσθονία, το Λουξεμβούργο, τη Σουηδία, τη Φινλανδία και τη Δανία.
Αν και αυτά τα ποσοστά ήταν οριακά μειωμένα από μια παρόμοια μελέτη το 2019 - όταν το 71% των Ευρωπαίων εκτιμούσε ότι η διαφθορά ήταν ευρέως διαδεδομένη - εξακολουθεί να ισχύει ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι θεωρούν ότι οι χώρες τους είναι διεφθαρμένες.
Η κυρίαρχη διαίρεση ανατολής-δύσης της Ευρώπης για τη διαφθορά
Αλλά ακόμη και όταν υπάρχουν πραγματικά δεδομένα για τη διαφθορά, είναι συχνά δύσκολο να εξακριβωθεί εάν τα πράγματα βελτιώνονται ή επιδεινώνονται.
Για παράδειγμα, αν 1.000 δημόσιοι υπάλληλοι συλλαμβάνονται για δωροδοκία, σημαίνει ότι η διαφθορά γίνεται όλο και πιο διάχυτη ή ότι βελτιώνονται οι προσπάθειες σύλληψης της δωροδοκίας; Επίσης, άν ένας πολιτικός δεχτεί μια δωροδοκία, μπορεί και να μην αναφερθεί ότι είχε επίσης δεχτεί δωροδοκίες και στο παρελθόν.
Από την έρευνα του Ευρωβαρόμετρου βλέπουμε ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ της δυτικής και της ανατολικής ηπείρου.
Σύμφωνα με την έρευνα, οι άνθρωποι στις χώρες που ήταν μέλη της ΕΕ πριν από το 2004 — και κυρίως στο δυτικό μισό της ηπείρου— έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους κατοίκους των νεότερων μελών της ΕΕ (ανατολικό τμήμα) να πουν ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη στα πολιτικά κόμματα και στις επιχειρήσεις.
Συγκριτικά, τα νεότερα μέλη της ΕΕ αντιλαμβάνονται τη διαφθορά ως πιο διάχυτη στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, την αστυνομία και το δικαστικό σώμα. Δηλαδή, οι άνθρωποι στην Ανατολική Ευρώπη βλέπουν τη διαφθορά ως πρόβλημα τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα και είναι ιδιαίτερα καχύποπτοι με όσους βρίσκονται σε υψηλόβαθμα πολιτικά αξιώματα.
Αντίθετα, στη Δυτική Ευρώπη η εμπιστοσύνη στον δημόσιο τομέα είναι πολύ μεγαλύτερη και το κύριο μέλημα τους είναι η σχέση μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και η δύναμη και η επιρροή των μεγάλων εταιρειών στη διαδικασία χάραξης πολιτικής.
Ένας πιθανός λόγος για τον οποίο ορισμένοι Ευρωπαίοι μπορεί να πιστεύουν ότι η διαφθορά επιδεινώνεται, είναι επειδή οι δημοσιογράφοι και οι ρυθμιστικές αρχές έχουν γίνει πολύ αποτελεσματικότεροι στο να αποκαλύπτουν και να αναφέρουν στοιχεία διαφθοράς, δήλωσε η Λιζ Ντέιβιντ-Μπάρετ, επικεφαλής του Παγκόσμιου Προγράμματος για τη Μέτρηση της Διαφθοράς στη Διεθνή Ακαδημία κατά της Διαφθοράς στη Βιέννη.
Ας μην ξεχνάμε πως τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε μια σειρά από διαρροές, από τα Pandora Papers μέχρι τα πιο πρόσφατα αρχεία σχετικά με τη δραστηριότητα ορισμένων λόμπι.
Τέλος, σύμφωνα με την Πρόβλεψη Διαφθοράς, η οποία μετρά τις βαθμολογίες μεταξύ 2008 και 2020, μόνο η Βοσνία-Ερζεγοβίνη κρίθηκε ότι έχει «πτωτική» τάση για τον κίνδυνο διαφθοράς.
Η Βουλγαρία, η Βόρεια Μακεδονία, η Μολδαβία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Εσθονία, η Ισπανία και η Σλοβακία κατατάχθηκαν όλες ως βελτιωμένες.
Η τάση για την υπόλοιπη Ευρώπη (φυσικά και στην Ελλάδα) χαρακτηρίστηκε στάσιμη.
(Πηγή : EuroNews του Αυγούστου 2022)