Η νεότερη ελληνική Ιστορία, η ιστορία του ελληνικού έθνους από το 1821 ως σήμερα και ο τρόπος που την διδασκόμαστε και τελικά την αντιλαμβανόμαστε, έχει πολλά έπη, έχει πολλή θυματοποίηση και δεν έχει καθόλου αυτοκριτική. Έχει πολλές αλήθειες, έχει μισές αλήθειες και έχει παραλείψεις που ενίοτε ισοδυναμούν με ψέμα, με συνέπεια να έχει δημιουργηθεί ένα εθνικό αφήγημα που ναι μεν λειτουργεί εμψυχωτικά, πλην όμως δεν αφήνει περιθώρια βελτίωσης.   

Είναι πολύ δύσκολο να είσαι ελεύθερος, κύριος και δημιουργός του πεπρωμένου σου, λέει ο Pascal Bruckner στο εξαιρετικό του δοκίμιο, «Ο Πειρασμός της Αθωότητας». Η υπευθυνότητα είναι ένα αβάσταχτο φορτίο• μας αλυσοδένει με τις συνέπειες των πράξεών μας. Πώς να απολαύσουμε την ανεξαρτησία μας αποφεύγοντας τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται; Είτε υιοθετώντας την αμεριμνησία και τον εγωισμό του παιδιού είτε φορώντας τον μανδύα του θύματος.

Ο παιδισμός και η θυματοποίηση είναι οι δύο μεγάλες ασθένειες του σύγχρονου ατόμου. Κατά τον Bruckner, το παιδί και το θύμα εκπροσωπούν στα μάτια μας την κατεξοχήν αθωότητα - είναι απαλλαγμένα από κάθε ευθύνη.

Το εθνικό μας αφήγημα σε όλη την νεότερη ιστορία μας είναι ακριβώς αυτό. Αμεριμνησία, εγωισμός και θυματοποίηση. Είμαστε ο περιούσιος λαός, η πιο όμορφη χώρα του κόσμου, έχουμε τα καλύτερα μυαλά, δώσαμε τα φώτα μας στην οικουμένη, χωρίς εμάς οι Ευρωπαίοι θα ήταν ακόμα στα δέντρα και θα έτρωγαν βελανίδια. Γιατί όμως είμαστε πολιτικοί κομπάρσοι στην Ευρώπη; Γιατί στη γεωστρατηγική σκακιέρα της περιοχής μας απλά παρακολουθούμε και ακολουθούμε τις εξελίξεις;

Επειδή μας ζηλεύουν και μας φθονούν. Και θέλουν να μας καταστρέψουν. Αυτές είναι οι ανακουφιστικές απαντήσεις που ακούμε διαχρονικά, είναι οι απαντήσεις που μας απαλλάσσουν από κάθε ευθύνη.

Κακά τα ψέματα, η θυματοποίηση έχει πολλά πλεονεκτήματα. Το να φταίει κάποιος άλλος για όσα μας συμβαίνουν -ή δεν μας συμβαίνουν- είναι πάντα πιο γλυκό, πιο υποφερτό, είναι λυτρωτικό. Μας κάνει να κοιμόμαστε καλύτερα το βράδυ, μας αφαιρεί το στίγμα του αποτυχημένου και μας τυλίγει με τον μανδύα του θύματος, του μάρτυρα, του αδικημένου.

Και φτάνουμε στο σήμερα όπου το κράτος αποφασίζει να γιορτάσει την επέτειο των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης με μεγαλοπρεπείς εκδηλώσεις. Συστήνεται επιτροπή με επικεφαλής τη Γιάννα Αγγελοπούλου, ενώ σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό, «…κεντρικός στόχος της Επιτροπής θα είναι η δημιουργία της στρατηγικής ενεργειών και του σχεδίου δράσεων που θα συντελεστούν για τον εορτασμό της εθνικής επετείου το 2021 για τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Επίσης, η Επιτροπή θα πρέπει να καταθέτει προτάσεις για να αναδειχθούν οι αξίες του ελληνικού έθνους, του πολιτισμού και της ιστορίας του, όπως διαμορφώθηκαν από τη σύσταση του ελληνικού κράτους έως σήμερα, αλλά και να συντελέσει στην ανάπτυξη του εθνικού στόχου για τη δημιουργία ενιαίας εικόνας και ταυτότητας της χώρας, και των φορέων του ελληνικού κράτους.»

Όλα καλά μέχρι εδώ, θέλουμε λοιπόν να δημιουργήσουμε μια ενιαία εικόνα και ταυτότητα της χώρας. Ελλοχεύει όμως ο κίνδυνος -και θεωρώ ότι προς τα εκεί βαδίζουμε- να δημιουργήσουμε ένα αφήγημα λανθάνοντος πατριωτισμού αν απλώς συνεχίσουμε να αναπαράγουμε τα κλισέ με τα οποία έχουμε εμποτιστεί, αυτά που μας οδηγούν να θεωρούμε ότι είμαστε ανώτεροι, εξυπνότεροι και με τον σημαντικότερο πολιτισμό στον κόσμο. Έχουμε φτάσει στο σημείο να θεωρούμε ότι ο κόσμος μάς χρωστάει, ότι πρέπει να μας λύνει όλα τα προβλήματα χωρίς ερωτήσεις και δεσμεύσεις, «γιατί του δώσαμε τα φώτα μας»

Ποιοι θέλουμε να είμαστε το 2040; Θέλουμε να είμαστε απλά ένα μεγάλο τουριστικό θέρετρο; Θέλουμε να είμαστε η χώρα όπου το 80% των νέων επιχειρήσεων είναι καφέ και ταχυφαγεία; Η χώρα που θα γεμίζει το ΤΑΙΠΕΔ με οργανισμούς και ακίνητα που είναι ανίκανη να αξιοποιήσει; 

Αυτά είναι τα ερωτήματα στα οποία πρέπει να απαντήσουν οι θεσμοί μας. Από τα κόμματα, την ακαδημαϊκή ελίτ και τα πανεπιστήμια ως τους συνδέσμους και τα φόρα. 

Από αφηγήματα εθνικής ανάτασης είμαστε χορτασμένοι, αυτό που μας λείπει είναι το όραμα και η πυξίδα που θα μας κατευθύνει. Και τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση θα ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία να ξανασυστηθούμε. Όχι στους ξένους απαραίτητα, αλλά πρωτίστως μεταξύ μας