Ευδόκιμος Τσολακίδης. Θεατράνθρωπος. Δεν του πάει γιατί έχει κάτι το βαρύγδουπο ως όρος, αλλά πώς αλλιώς να παρουσιάσεις κάποιον που καλύπτει σφαιρικά και τα πάντα σχεδόν στο θέατρο; Ηθοποιός, όχι μόνον. Σκηνοθέτης, όχι μόνον. Δάσκαλος υποκριτικής; Μα είναι κάτι παραπάνω, μια που προτείνει και δικιά του μέθοδο και εκτός από τη δική του σχολή είναι περιζήτητος σε σεμινάρια υποκριτικής ανά τον κόσμο.
Νομίζω πως αν λέγαμε σκέτο ΗΘΟ-ΠΟΙΟΣ θα πέφταμε πιο κοντά σε αυτό που είναι ο Ευδόκιμος Τσολακίδης. Με κάθε του λέξη, με κάθε του γραφή, με κάθε του πράξη, με κάθε του ταξίδι (γιατί και το ταξιδευτής είναι πολύ χαρακτηριστικό γι’ αυτόν), με κάθε του ερμηνεία, με κάθε διδασκαλία προσπαθεί να πλάθει χαρακτήρες και να ερμηνεύει ρόλους. Να βοηθάει κι άλλους να κάνουν το ίδιο. Στο θέατρο σίγουρα αλλά και στην πραγματική ζωή, έχω την αίσθηση. Γιατί αν κάτι χαρακτηρίζει τον Ευδόκιμο, είναι οι απόψεις που εκφράζει με τόλμη και σαφήνεια. Από τον τρόπο που τρώμε τα μακαρόνια μας (πάντα χωρίς κουτάλι) μέχρι την ανάγκη αποδοχής της διαφορετικότητας, μέχρι το τι σημαίνει κοινωνική ευθύνη. Για να μην κουράσουμε με την πληθώρα βιογραφικών στοιχείων, μπορείτε να τα βρείτε στο www.evdokimos.com
SL. Ας περάσουμε λοιπόν στην πρώτη, «εξωθεατρική» ερώτηση: Από όλα σου τα κείμενα βγαίνει μια αγάπη για τους Έλληνες αλλά κι ένας θυμός, ίσως γιατί αδικούν τον εαυτό τους. Πες μας γιατί σε θυμώνει ή σε πληγώνει αυτός ο λαός;
ET. Ζω εδώ και αγαπώ με πάθος την Ελλάδα την ώρα που αποκαλώ τη γειτονική μας χώρα Μακεδονία (ήδη από την δεκαετία του ’90) και θέλω να γίνουν τα Βαλκάνια ομοσπονδία που να συμπεριλαμβάνει την Τουρκία, την Κύπρο, την Αρμενία, την Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν!
Οι Έλληνες μου αρέσουν για τον ερωτισμό που εκπέμπουν, για την ανθρωπιά τους και για τη χαλαρότητα με την οποία αντιμετωπίζουν τη ζωή και την καθημερινότητα παρά τις πιέσεις και τις αντιξοότητες. Μεσούσης της οικονομικής κρίσης δεν έβρισκες τραπέζι για να κάτσεις να φας και να πιεις ούτε εισιτήρια και δωμάτια ξενοδοχείων για να ταξιδέψεις στα τριήμερα ή στις διακοπές.
Δεν μου αρέσει όμως που έχουν κόμπλεξ κατωτερότητας και φέρονται σαν απόγονοι κλεφτοκοτάδων και σκλάβων. Δεν φταίνε αυτοί βέβαια γι’ αυτό. Φταίει η ιστορία που διδάσκονται στο σχολείο. Νομίζω πως, αν μάθουν την αληθινή τους ιστορία, θα ανέβουν ψυχολογικά και θα αποκτήσουν αυτοπεποίθηση, αυτοσεβασμό και αυτοεκτίμηση. Τους λείπουν και τα τρία γι’ αυτό φέρονται συχνά σαν Ραγιάδες κι όχι ως Έλληνες.
SL. Πότε φέρονται σαν Ραγιάδες;
ET. Όταν κάνουν πλιάτσικο στα πακέτα της ΕΕ, όταν θεωρούν μαγκιά το να κλέβεις την εφορία, όταν ψηφίζουν με κριτήριο να τους διορίσει το παιδί στο δημόσιο και να τους νομιμοποιήσει το αυθαίρετο.
SL. Έχεις ταξιδέψει πολύ και λόγω δουλειάς αλλά και … λόγω υπαρξιακής ανάγκης; Το λέω αυτό, γιατί το μόνο κοινό που έχεις με τον κλασικό τουρίστα είναι η πληθώρα φωτογραφιών. Τι είναι αυτό που κάνει τα ταξίδια απαραίτητα στη ζωή σου; Σίγουρα δεν είναι τα ψώνια…
ET. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν είναι τα ψώνια ο λόγος που ταξιδεύω, ακριβώς επειδή δεν ψωνίζω ποτέ τίποτα. Είμαι ο πιο αντικαταναλωτικός άνθρωπος που γνωρίζω, μισώ τα ψώνια (κυριολεκτικά και μεταφορικά). Μου άρεσε πάντα να ταξιδεύω, δεν ξέρω γιατί. Μου αρέσει η κυριολεξία του όρου «ταξίδι», δηλαδή αν έχω πέντε μέρες στη διάθεσή μου, δεν θα πάω πέντε μέρες στη Βαρκελώνη, αλλά θα πάω για μια νύχτα στη Βαρκελώνη, μια νύχτα στο Μαρακές, μια νύχτα στο Δουβλίνο, μια νύχτα στην Κρακοβία και μια νύχτα στη Μάλτα. Έτσι μ’ αρέσει να ταξιδεύω. Θέλω να ‘μαι διαρκώς στους δρόμους. Λατρεύω τους σταθμούς των τρένων, τα λιμάνια, τα αεροδρόμια. Όταν επιστρέφω από ένα ταξίδι, σχεδιάζω αμέσως το επόμενο. Έτσι ζω υπέροχα την καθημερινότητά μου, επειδή στο πίσω μέρος του μυαλού μου έχω πάντα το ταξίδι που θα κάνω σε δυο-τρεις βδομάδες, αφού αυτή είναι η συχνότητα με την οποία ταξιδεύω συνήθως. Μου αρέσει πολύ που τα κατάφερα έτσι ώστε να ταξιδεύω συχνά και για δουλειά. Έχω διδάξει θέατρο σε πολλά μέρη του κόσμου. Ένας πολύ σημαντικός λόγος για τον οποίον ταξιδεύω είναι το αίσθημα διαστολής του χρόνου που έχω. Λείπω από το σπίτι μου τρεις μέρες κι έχω δει τόσες παραστάσεις, τόσες εικόνες, έχω ζήσει τόσες εμπειρίες που νομίζω ότι έλειψα έναν ολόκληρο μήνα! Δυστυχώς ο covid-19 με καθήλωσε για πολύ καιρό στην Αθήνα κι αυτό με διέλυσε. Έχασα το οξυγόνο μου σε σημείο που απορώ πώς ζω χωρίς να ταξιδεύω.
SL. Για να μην ξεχνάμε όμως και την καθημερινότητά μας, μπορείς να θυμηθείς κάποιες πρακτικές ή συμπεριφορές που συνάντησες σε άλλες χώρες, σε άλλους κόσμους και θα ήθελες να δεις να εφαρμόζονται και εδώ; Θέτω το ερώτημα με το σκεπτικό πως, αν δεν μπορείς να δημιουργήσεις κάτι πρωτότυπο, μπορείς να το μεταφυτεύσεις…
ET. Μου αρέσει, όταν σταματούν τ’ αυτοκίνητα στις διαβάσεις χωρίς φανάρι για να περάσουν οι πεζοί. Το κάνω πάντα με κίνδυνο να μου καρφωθεί κάποιος από πίσω και τρώω πολύ βρισίδι γι’ αυτό, αλλά το κάνω και θα ήθελα να το κάνουμε όλοι. Μου αρέσει, όταν βλέπω σε πόλεις μωρά στα καροτσάκια και ανάπηρους σε αναπηρικές καρέκλες να κυκλοφορούν παντού, στα φιλόξενα πεζοδρόμια αλλά και στα φιλόξενα λεωφορεία. Σε μερικές χώρες απορούσα κι έλεγα: «Mα έχουν τόσο πολλούς ανάπηρους; Mα έχουν τόσο πολλά μωρά;». Μετά κατάλαβα ότι κι εδώ έχουμε, αλλά δεν τολμούν να κυκλοφορήσουν. Μου αρέσει, όταν βλέπω πόλεις χτισμένες με αισθητικά κριτήρια.
Στην Ελλάδα δυστυχώς έχουμε τις πιο άσχημες πόλεις και χωριά της Ευρώπης, κι έχουμε το θράσος να λέμε ότι ζούμε στην ομορφότερη χώρα του κόσμου! Μου αρέσουν η ευγένεια και οι καλοί τρόποι. Εμείς εδώ δυστυχώς έχουμε θαρρείς μια έμφυτη αγένεια. Όταν ήμουν μικρός, πήγαινες στο περίπτερο έλεγες «ένα Μάρλμπορο σκληρό», σ’ το έδινε, το έπαιρνες, πλήρωνες κι έφευγες. Ούτε καλημέρα, ούτε ευχαριστώ, ούτε παρακαλώ ούτε τίποτα. Τώρα έχει αλλάξει κάπως αυτό αλλά σε γενικές γραμμές έχουμε πολλή δουλειά ακόμα για να εξημερωθούμε και να εξευγενιστούμε.
SL. Μου έδωσες ωραία πάσα για να πάρω τη γνώμη σου για κάτι που με απασχολεί καιρό. Πιστεύεις πως, όπως μάθαμε να μιλάμε με ευγένεια (αν μάθαμε, όσοι μάθαμε), τώρα πρέπει να προσθέσουμε και το κριτήριο της πολιτικής ορθότητας; Γιατί μπορεί να γελάμε με τα σκίτσα του Αρκά αλλά κι από την άλλη να θεωρούμε δεδομένο πως ο άλλος είναι Χριστιανός και να ευχόμαστε καλό Πάσχα; Ή να θεωρούμε δεδομένο το φύλο του άλλου κρίνοντας μόνο από την εμφάνιση; Προσωπικά την έχω πατήσει όταν κάποια στιγμή μου σύστησαν νεαρό άτομο και είπα «χαίρομαι που σε γνωρίζω κορίτσι μου», για να εισπράξω την πληρωμένη απάντηση «Ο Κώστας είμαι»
ET. Πολιτική ορθότητα, χωρίς υπερβολές όμως. Δεν βρίσκω τίποτα κακό που έκανες λάθος, προφανώς είπες «α, συγγνώμη» και τελείωσε εκεί η ιστορία. Πριν μερικά χρόνια δίδαξα σ’ ένα πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Πριν πάω, μου έστειλαν ένα email από την κοσμητεία που έγραφε ότι θα έχω ένα άτομο ανάμεσα στους μαθητές μου που θέλει να το αποκαλούμε they όταν αναφερόμαστε σ’ αυτό. Έτσι κι έγινε. Μερικές φορές μου ξέφευγε κάποιο he (γιατί προς το he έφερνε μάλλον εμφανισιακά παρά προς το she) και το διόρθωνα μετά και το έκανα they, them κλπ Αλλά από την άλλη σκέφτομαι και τον κατά τα άλλα συμπαθέστατό μου Τρυντώ, τον πρωθυπουργό του Καναδά, που είχε πει σε κάτι φοιτητές ότι καλύτερα να μη λέμε πλέον manhood αλλά humanhood! Έλεος!!!
SL. Ας περάσουμε σ’ ένα δύσκολο θέμα. Στον ρόλο της εκκλησίας στην Ελλάδα του σήμερα και κατά πόσο η συνεχής εμπλοκή της στα πολιτικά πράγματα (ορκωμοσίες, αγιασμοί στα σχολεία κτλ) μας κάνουν θεοκρατούμενο κράτος.
ET. Άγγιξες μια πολύ ευαίσθητη χορδή μου. Πιστεύω ότι το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα της χώρας είναι το ότι δεν έχουμε ακόμα διαχωρίσει το κράτος από την εκκλησία. Στα σχολεία κάνουν αγιασμό και καθημερινή προσευχή και οι βουλευτές μας ορκίζονται στο ευαγγέλιο. Το σύνταγμά μας ξεκινάει με την απαράδεκτη φράση «Εις το όνομα της Αγίας, Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος». Και για όσους σκέφτονται ότι αυτά όλα είναι τυπικούρες, αρκεί να σκεφτούμε πώς καθαιρέθηκε ο Φίλης με συνοπτικές διαδικασίες από την προηγούμενη κυβέρνηση, επειδή τόλμησε, επειδή διανοήθηκε να πάει κόντρα στις επιταγές της εκκλησίας. Κανείς δεν τολμάει να τα βάλει μαζί της. Ούτε ο Ανδρέας Παπανδρέου τόλμησε ούτε ο Τσίπρας που κάποτε ο διαχωρισμός ήταν η σημαία της παράταξής του. Ο μόνος ίσως που τόλμησε και είναι προς τιμήν του είναι ο Σημίτης.
SL . Μήπως η λύση γι’ αυτό όπως και για πολλές άλλες παθογένειες που μας βασανίζουν θα έρθει μόνο αν γίνουμε μέλος μιας Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας; Νομίζεις πως οι λαοί της Ευρώπης είναι έτοιμοι για κάτι τέτοιο;
ET. Νομίζω πως ναι, είναι έτοιμοι και είναι όνειρό μου να γίνουμε ομοσπονδία. Είπα ήδη στην αρχή ότι ονειρεύομαι μια βαλκανική ομοσπονδία και τώρα σου λέω για μια ευρωπαϊκή. Όπως καταλαβαίνεις, προτιμώ τις αυτοκρατορίες από τα κράτη-έθνη (γέλια). Δυστυχώς η ιστορία με το ευρωσύνταγμα που απορρίφθηκε έδειξε ότι οι λαοί δεν είναι έτοιμοι αλλά εμένα η γνώμη μου είναι πως οι κυβερνήσεις πρέπει να δείξουν τον δρόμο στους λαούς. Γι’ αυτό άλλωστε δεν μου αρέσουν και τα δημοψηφίσματα που έχουν εξ ορισμού κάτι το μη δημοκρατικό. Θα ήθελα να γίνουμε Η.Π.Ε. (Ηνωμένες Πολιτείες Ευρώπης).
SL.Υποθέτω πως σοκαρίστηκες κι εσύ με όσα βγήκαν στη φόρα για βιασμούς ακόμη και παιδιών. Στον χώρο σου τον θεατρικό, στον αθλητικό, στα κατηχητικά παντού τελικά. Για κάποιους ανθρώπους έπεσες από τα σύννεφα; Ή ήταν κοινό μυστικό; Και το να είναι κάποιος εγκληματίας ακυρώνει όλα τα άλλα που έκανε στη ζωή του;
ET. Πώς θα μπορούσε να είναι κοινό μυστικό; Τι είναι το θέατρο; Είναι δυνατόν να γνωρίζουμε για κάποιους ότι είναι βιαστές και παιδεραστές και να το κρύβουμε; Κανείς δεν ήξερε τίποτα, βάζω το χέρι μου στη φωτιά, Πώς είναι δυνατόν να ξέραμε και να μην κάναμε κάτι; Τι είμαστε; Τέρατα; Για όλους έπεσα από τα σύννεφα όπως έπεσαν από τα σύννεφα και όλοι οι φίλοι μου και συνάδελφοι που γνωρίζω.
Έπεσα από τα σύννεφα όμως και για τους ανθρώπους του χώρου που διψούσαν για αίμα και δεν χόρταιναν. Που έσκαγε το ένα σκάνδαλο μετά το άλλο και πλημμύριζαν χαρά και αγαλλίαση. Όσο για την τελευταία ερώτησή σου, δυστυχώς η απάντηση είναι πως ναι μπορεί κάποιος να είναι εγκληματίας και παράλληλα σπουδαίος καλλιτέχνης. Ο Φρανσουά Βιγιόν ανεβοκατέβαινε στο ικρίωμα καθημερινά σχεδόν και μια φορά είχε γράψει λίγο πριν οδηγηθεί στην κρεμάλα «Σε λίγο θα δει ο λαιμός μου πόσο ζυγίζει ο κώλος μου». Ο Κρίστοφερ Μάρλοου ήταν μαχαιροβγάλτης και ο Σαίξπηρ τοκογλύφος. Ο Καραβάτζο ήταν μπλεγμένος με τον υπόκοσμο κι ο Μπωντλέρ κατατάχτηκε στον στρατό μόνο και μόνο για να σκοτώσει τον πατριό του που ήταν στο αντίπαλο στρατόπεδο. Ο Ζενέ μπαινόβγαινε στις φυλακές. Ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό. Γι’ αυτό δεν πρέπει να συγχέουμε το έργο ενός καλλιτέχνη με τον ίδιο ως άτομο. Ο Φλωμπέρ το λέει πολύ ωραία: «Δεν κάνει ν’ αγγίζουμε τα είδωλα, το χρύσωμά τους μας μένει στα χέρια».
SL. Πόσο δίκαιο έχεις για αυτούς που διψούν για… αίμα. Εύχομαι να μη χρειαστεί να καταπιούν το δικό τους. Σ’ αυτήν τη χώρα μάς είναι πολύ εύκολο να κάνουμε είδωλα κάποιους που δεν αξίζουν αλλά και στην … αποκαθήλωσή τους είμαστε άπαιχτοι. Ας έρθουμε όμως στα δικά σου. Στα σχέδια για το άμεσο μέλλον. Κάνεις θέατρο, έχεις τη σχολή, κάνεις σεμινάρια και κάποια στιγμή μπήκες στον πειρασμό να επέμβεις στα καλλιτεχνικά δρώμενα της Θεσσαλονίκης από τη διεύθυνση του Κρατικού. Γιατί απέσυρες την υποψηφιότητά σου;
ET. Είχα ένα όραμα για το Κ.Θ.Β.Ε. που περιελάμβανε και την πόλη ολόκληρη, αφού μέσω του θεάτρου ήθελα να την κάνω Αβινιόν και Εδιμβούργο (έχουν τα μεγαλύτερα θεατρικά φεστιβάλ του κόσμου). Επειδή είμαι λαϊκός άνθρωπος, σχεδίαζα ένα θέατρο ανοιχτό στον λαό της Θεσσαλονίκης (και όχι μόνο) με παραρτήματα, σκηνές, «Άρμα Θέσπιδος» κλπ. κλπ. Ξέρω πόσο δύσκολα είναι όλα αυτά αλλά μ’ αρέσουν οι δυσκολίες και το έχω αποδείξει εδώ και 25 σχεδόν χρόνια, όταν ίδρυσα και άρχισα να διευθύνω το Θέατρο των Αλλαγών στο οποίο σπουδάζουν κάθε χρόνο περίπου χίλιοι μαθητές και έχουν περάσει από κει ως δάσκαλοι οι σημαντικότεροι σκηνοθέτες και ηθοποιοί.
Μόνο το Διεθνές Φεστιβάλ Θεατρικών Μεθόδων θα σου αναφέρω που φέτος διοργανώνουμε το 18ο κατά σειράν και κατέχει σημαντική θέση στον χάρτη αντίστοιχων φεστιβάλ που γίνονται παγκοσμίως. Άλλο πράγμα όμως είναι οι δυσκολίες και τα προβλήματα κι άλλο πράγμα η μιζέρια και η κακομοιριά. Συνειδητοποίησα ξαφνικά την απαξίωση του Κ.Θ.Β.Ε. από την πλευρά της πολιτείας. Φαντάσου η διαδικασία της διαδοχής άνοιξε τον Νοέμβριο, είναι Μάρτιος κι ακόμα δεν έχει εκλεγεί διευθυντής! Σκέφτεσαι να γινόμουν διευθυντής και να μου τηλεφωνούσαν βουλευτές για να προσλάβω ηθοποιούς της αρεσκείας τους; Σκέφτεσαι να διοργάνωνα ένα βαλκανικό φεστιβάλ και να έγραφα στις αφίσες: Συμμετέχουν θεατρικά σχήματα από την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Βουλγαρία... και να μου επέβαλλαν να αποκαλέσω ολόκληρη χώρα με το όνομα της πρωτεύουσάς της; Τι θα ‘κανα; Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι άνθρωποι του θεάτρου που εκτιμώ μου έδωσαν συγχαρητήρια που απέσυρα την υποψηφιότητά μου. Άγιο είχα!
SL. Ο Ευδόκιμος Τσολακίδης μπορεί να είχε άγιο, αλλά σίγουρα η Θεσσαλονίκη σ’ αυτήν την περίπτωση δεν είχε. Άλλη μια ευκαιρία χαμένη. Άνθρωποι σαν τον Ευδόκιμο βλέπουν μπροστά τους τοίχο, το όραμα πεθαίνει εν τη γενέσει του, οι άξιοι αυτού του τόπου δεν έχουν κίνητρο να θυσιάσουν τις καριέρες που με κόπο έχτισαν και να ρίξουν τις δυνάμεις τους για να αλλάξει επιτέλους κάτι. Αυξάνονται και πληθύνονται τα φερέφωνα, οι μετακλητοί και οι βολικοί διεκπεραιωτές. Αλλά με καλούς διεκπεραιωτές δεν πάει μπροστά ο τόπος. Το όραμα, το ταλέντο, η παιδεία και η ευγένεια πρέπει να επικρατήσουν στην κεντρική πολιτική σκηνή, εκεί που θα έπρεπε να χαράσσεται το μέλλον κι όχι να υπηρετείται το μικροκομματικό συμφέρον.
Ευχαριστούμε πολύ, Ευδόκιμε, που απάντησες στις ερωτήσεις μας. Ευχαριστούμε για τις τοποθετήσεις σου στα εύκολα και στα δύσκολα. Ευχαριστούμε που ρίχνεις λίγο φως στη μιζέρια που μας περικυκλώνει.
